Nowością było użycie trwałego kamienia – dzięki czemu nawiązano do tradycyjnego budownictwa z cegły, trzciny papirusowej i drewna. Genialny Imhotep – wielki kapłan z Heliopolis, wezyr króla, naczelny architekt, rzeźbiarz, cieśla oraz lekarz – stworzył wiekopomne dzieło. Ceniono go już za życia, czego dowodem jest fakt, że Dżoser kazał umieścić jego imię na bazie swojego posągu. To niebywałe osiągnięcie dla Egipcjanina razem z boskim władcą dostąpić nieśmiertelności. W czasach Średniego Państwa oddawano Imhotepowi cześć, a w Okresie Późnym deifikowano go jako Syna Ptaha. Podejrzewa się, że został pochowany niedaleko piramidy swego władcy. W XVII w. niektórym Europejczykom było dane zobaczyć i wejść do Piramidy Schodkowej, ale badania rozpoczęły się dopiero po wyprawie Napoleona.
W 1821 r. pruski generał Johann Heinrich Freiherr von Minutoli odkrył tunel umożliwiający wejście od strony północnej. Największe zasługi położył francuski architekt Jean-Philippe Lauer (1902-2001), który postanowił zrekonstruować całość kompleksu i spędził w tym miejscu 70 lat.
Kompleks Piramidy Schodkowej wykonano z pięknego wapienia na wzór rezydencji królewskiej w Memfis.
Wiele elementów architektonicznych pojawiło się po raz pierwszy: kolumny wiązkowe, rzędy węży-ureuszy, zielonkawe kafelki imitujące maty roślinne, wiązki trzcin jako ornament. Piramidę i budowle pomocnicze otacza mur z wapienia z ryzalitami (545 m na 277 m), w którym jest 14 bram -tylko jedna prowadzi do wnętrza, reszta to ślepe wrota. Do środka wiedzie Korytarz Procesyjny, którego strop podpierało 12 filarów o wysokości 6,6 m, ozdobionych wpuszczonymi w mur kolumnami wiązkowymi, zrekonstruowanymi w latach 1946-1956.
Na wprost wejścia widać tzw. Grób Południowy z głębokim szybem (ze schodami) oraz kaplicą. Oryginalny mur wapienny kończy fryz wyobrażający kobry, symbol ureusza -władzy królewskiej. Wnętrze grobu z systemem galerii wyobrażających transcendentny pałac króla udekorowano fajansowymi płytkami w zielono-niebieskim kolorze. Był tu magazyn z dzbanami zawierającymi pożywienie. Komorę grobową pokrywają płyty z różowego granitu. Tzw. ślepe wrota z wapienia udekorowano przedstawieniami króla w Białej i Czerwonej Koronie Egiptu podczas rytualnego biegu. Wielu badaczy sądzi, że to prawdziwy grób faraona, inni twierdzą, iż pochowano tu łożysko, w którym się urodził.
Wielki Dziedziniec, na którym stoi piramida, otaczają budowle i kaplice związane z kultem faraona i świętem Sed (wschodnia część dziedzińca). Na Dziedzińcu Jubileuszowym wzrok przyciągają jedyne w swoim rodzaju, niespotykane w architekturze kolumny (zrekonstruowane w latach 1920-1965). Na uwagę zasługuje także rząd kaplic z kamienną imitacją otwartych drewnianych wrót prowadzących na dziedziniec. Gładkie fasady 12 stojących po wschodniej stronie otaczał na wpół wypukły gzyms. Trzy narożne chroniły nieukończone posągi Ozyrysa wykonane z wapienia – ten model obiektu sakralnego z cegieł mułowych w Dolnym Egipcie był zwany per-nu. Dwie z kaplic zostały zrekonstruowane po północnej stronie dziedzińca. Po jego zachodniej stronie wznosiło się ich 13. Po wschodniej stronie Wielkiego Dziedzińca, tuż za Dziedzińcem Jubileuszowym rozciąga się Dziedziniec Pawilonu Południowego i Północnego, być może przeznaczone dla królewskiego ka. W Południowym Pawilonie na ścianach widnieją graffiti z czasów XVIII i XIX dynastii. Wejście ozdabiają filary z półkolumnami wiązkowymi zakończonymi kapitelami w kształcie kwiatu lotosu.
W Pawilonie Północnym strop z zewnątrz podpierają cztery smukłe półkolumny z kapitelami w formie otwartych baldachów papirusu.
Sama piramida, centrum zespołu, była budowana w kilku etapach. Pierwotnie nad szybem grobowym postawiono olbrzymią mastabę.
Po przeróbkach i dodaniu na powiększonej dolnej mastabie jeszcze pięciu mniejszych, powstał znany obecnie obiekt. Nie wiadomo, czy był to ostateczny kształt, czy jedynie któryś z etapów. Może dążono do uzyskania formy „klasycznej” piramidy, znanej z Gizy. Obecne wymiary Piramidy Schodkowej o wysokości 62,5 m wynoszą ok. 140 m wzdłuż osi wschód-zachód i 118 m wzdłuż osi północ-południe. Została wzniesiona z margla piaskowcowego, który się kruszy i rozpada (stąd rekonstrukcja północnej ściany). Nie miała okładziny lub też okładzina odpadła i zaginęła. Wielu krzyżujących się ze sobą korytarzy jak dotąd nic zbadano.
Być może część z nich wykopali rabusie grobowi. Wewnątrz oprócz komór i korytarzy archeolodzy odnaleźli szyby, w których odkryto 40 tys. kamiennych waz o wielu kształtach i z różnych materiałów (alabaster, dioryt, wapień, łupek).
Na północ od piramidy widać ruiny świątyni i zbudowanego naprzeciw jej ściany wschodniej pomieszczenia zwanego serdahem, gdzie znaleziono siedzący posąg faraona Dżosera (obecnie w Muzeum Kairskim). Ustawioną na miejscu replikę można oglądać przez dwa otwory w kamiennym murze.