Luksor (Al-Uksur)

Kolumnada procesyjna Amenhotepa III

Dziedziniec przechodzi w imponującą, niemal stumetrową kolumnadę procesyjną z 14 papirusowych kolumn (21 m) zwieńczonych kapitelami w kształcie otwartych kielichów (ok. 1355 r. p.n.e.). Na kapitelach leżą ciężkie architrawy z inskrypcjami Amenhotepa III. Archeolodzy sądzą, że do śmierci Amenhotepa III kolumnada nie została ukończona; jej budowę kontynuował Seti I i aż do czasu Ramzesa II znajdowała się na zewnątrz świątyni. Potem zamknięto ją ścianami bocznymi, a światło wpadało przez okna. Dziś nie ma ani stropu, ani górnych partii ścian. Tuż za wejściem widać dwa zniszczone siedzące posągi Amona i Mut. Reliefy na otaczających ścianach przedstawiają ceremonię noworocznej podróży świętej barki Amona z Karnaku do Luksoru (święto Opet). Wykonano je w czasach odnowy przybytku za Tutanchamona, a ukończono w czasach Setiego 1. Wyobrażają Tutanchamona, ale z kartuszami następcy — Horemheba. Reliefy ilustrują poszczególne etapy uroczystości. Na ścianie północnej król w błękitnej koronie chepresz składa ofiary z wody i kadzidła w Karnaku.
Na ścianie zachodniej widać, jak klasyczny styl czasów Amenhotepa III połączył się ze stylem amarneńskim. Reliefy ściany północno-wschodniej ukazują barki z posągami bogów ładowane na statki płynące do Luksoru. Na ścianie południowej król składa ofiary w sanktuarium w Luksorze, a na ścianie wschodniej widać powrót flotylli do Karnaku.

Dziedziniec świąteczny Amenhotepa III

Wielki Słoneczny Dziedziniec Amenhotepa III (45 na 56 m) powstał ok. 1370 r. p.n.c. według projektu Amenhotepa syna Hapu. To jedno z najbardziej imponujących przedsięwzięć budowlanych Nowego Państwa. Nadzwyczajna wielkość dziedzińca, otoczonego prawdziwym lasem wapiennych kolumn przerasta inne założenia. Żłobkowane trzony kolumn naśladują wiązki papirusów. Ściany dziedzińca w dużym stopniu uległy zniszczeniu. Dekoracje wykonywano od czasów Amenhotepa III do czasów Aleksandra Wielkiego. Na niektórych partiach architrawów widać spłowiałe kolory.
W czasie wykopalisk na dziedzińcu w 1989 r. dokonano sensacyjnego odkrycia. W głębokim dole znajdowało się 26 rzeźb królów i bóstw z czasów Nowego Państwa i Epoki Późnej.

Wewnętrzne sanktuaria

Bezpośrednio za salą hypostylową otwiera się sala z ośmioma kolumnami, zwana Salą Pojawień (usechet cha’ij). Ściany ozdabiają reliefy z darami składanymi przez egipskie nomy i Amenhotepa III. Tu rokrocznie odbywało się ubóstwienie żyjącego króla i mocy jego ha. Głównym motywem jest koronacja władcy przed Amonem. Król trzyma w prawej ręce berło, a w lewej audi – znak życia, wskazujący na jego boskie cechy.
Ma koronę złożoną z boskich i ludzkich elementów oraz przystrojoną boskimi rogami Amona. W czasach rzymskich sala ta została przebudowana na kaplicę imperialnego kultu. Południowe wyjście zamurowano apsydą, a na ścianach wymalowano cesarza Dioklecjana (ok. 284—305 n.e.) i jego trzech koregentów. Pomieszczenie po obu stronach flankują kaplice dedykowane Mut i Chonsu.
Po południowo-wschodniej stronie Sali Pojawień usytuowana jest kaplica na królewski posąg ka, wystawiany w święto Opet, jako że w nim właśnie spoczywała boska życiodajna siła władcy. Następne pomieszczenie to Sala Ofiar z faraonem składającym ofiary i prowadzącym ofiarne bydło.
Na osi świątyni znajduje się czterokolumnowe (pozostały jedynie bazy) pomieszczenie z czasów Amenhotepa III. To kaplica na barkę.
W czasach Aleksandra III Wielkiego salę przebudowano na kaplicę poświęconą królowi i dedykowano Amonowi. Na reliefach Aleksander-faraon z podwójną koroną Egiptu składa ofiarę ityfalliczncmu Amonowi. Kolejne czterokolumnowe pomieszczenie z ciągiem nisz w ścianach leży po zachodniej stronic kaplicy na barkę, a w dwóch salach (nianimisi) na wschód od niej przedstawiono legendę narodzin, opowiadającą o boskim pochodzeniu Amenhotepa i wyborze na króla przez jego ojca – Amona-Re. Dekoracje wykonane w płytkim reliefie przedstawiają „boskie małżeństwo” między bogiem, który przybrał postać Thotmesa IV, a królową Mutemują, Boską Małżonką, dopełniające się w czasie święta Opet. Na zachodniej ścianie pokazano boskie zapłodnienie i narodziny Amenhotepa III, prezentację dziecka bogom oraz opiekę nad nim. Sceny potwierdzały wiarę w odrodzenie mocy króla i życiodajnej boskiej siły. Po obu stronach są sale z trzema kolumnami i wieloma niszami przy ścianach. Niestety, ta część świątyni jest bardzo zniszczona.
Dokładnie za kaplicą na barkę zaczyna się wewnętrzna część świątyni. Wzdłuż osi budowli leży Sala Stołu Ofiarnego (usechet hetep). Dwanaście kolumn symbolizuje być może godziny dnia boga-Słońca, poruszającego się słoneczną barką po nieboskłonie (od wschodniej ściany do zachodniej). Komnatę tę często nazywano Salą Horusa. Po obu jej stronach są dwie mniejsze komnaty (wschodnia pełniła rolę sali stołu ofiarnego). Następne sale to najświętsze miejsce w świątyni -trzy komory kultu wizerunku Triady Tebańskiej. Pośrodku znajdowała się salka z siedzącą statuą Amona (widać piedestał). W niszach stały niegdyś posągi bogów. Znajdowały się one w części, którą nazywano opet -„harem”. Ta najświętsza część przybytku stała na tzw. prawzgórku, miejscu narodzin świata, który wyłonił się z pierwotnych wód. Stąd wywodziła się rola króla bogów Amona i Re oraz koncepcja narodzenia i cyklicznego solarnego odnowienia.
Zewnętrzne ściany świątyni również warte są obejrzenia.
Na zachodniej wyobrażono bitwę Ramzesa II z Syryjczykami i Libijczykami oraz zdobywanie fortec. Po wschodniej stronie leży wiele dekorowanych kamiennych bloków.
W północno-wschodnim rogu świątyni wzniesiono chrześcijańską bazylikę, a w późniejszych czasach na jej murach stanął meczet Abu al-Haggaga.

Muzeum Luksorskie

Ta ciekawa placówka nie tylko przybliża historię od czasów starożytnych, ale również przedstawia ostatnie znaleziska archeologiczne. Otwarto ją w 1975 r. jako filię Muzeum Egipskiego w Kairze.
Ma doskonale opisane zbiory (także w języku angielskim). Kolekcja jest niewielka, ale reprezentatywna.
Budynek z artefaktami z terenu Tebaidy ma dwa poziomy. Jest tu wiele granitowych posągów królów, królowych i wysokich urzędników. Można zobaczyć posąg Amenhotepa III wraz z bogiem Sobkiem, znaleziony w Dahamszy i posąg z czarnego granitu tegoż faraona. Wzrok przyciąga naturalnych rozmiarów statua Hathor. Nie brak również obiektów z grobowca Tutanchamona (urny kanopskie, dwa modele statku, łoże pogrzebowe) Wchodzących wita majestatyczna głowa krowiej bogini Meheturet z drewna pokrytego złotem i czarną żywicą.
Na uwagę zasługuje fragment z odkrytej przez Polaków świątyni Thotmesa III — kamień z delikatnym kolorowym reliefem przedstawiający faraona w błękitnej koronie atef ozdobionej rogami Amona. Poza wizerunkami Thotmesa III i Amenhotepa III są też dwa popiersia Echnatona.
Warte obejrzenia są piękne urny kanopskie. Na szczególną uwagę zasługują tzw. talatat, kamienie wydobyte z dziewiątego pylonu świątyni Amona w Karnaku, resztki wielkiej świątyni słonecznej Echnatona. Podczas renowacji Pylonu (lata 60. XX w.) odnaleziono przeszło 40 tys. dekorowanych bloków i postanowiono odtworzyć reliefy. Jedną ze ścian świątyni Atona odtworzono w Muzeum Luksorskim.
Ważną część ekspozycji stanowi dział militarny, przedstawiający egipską armię w czasach XVIII i XIX dynastii. W odrębnej sali znajduje się niedawno odnaleziona mumia Ramzesa I, założyciela XIX dynastii, a w nowym pomieszczeniu wystawiono znaleziska z 1989 r. z dziedzińca świątyni luksorskicj: posągi Amenhotepa III, Tutanchamona, Ramzesa II, królowej Nefertari, Hathor i Horusa.

Muzeum Mumifikacji

Ta działająca od 1997 r. placówka mieści się niedaleko hotelu Mina Pałace. Pokazano tu proces mumifikacji ciał ludzkich i zwierzęcych oraz wierzenia związane z mumifikacją. Można obejrzeć narzędzia używane podczas mumifikacji oraz dary grobowe, które miały zagwarantować zmarłemu na tamtym świecie życie wieczne.