Wielka Piramida Cheopsa – Ta piramida od samego początku wzbudzała podziw i zachwyt, dlatego też starożytni uznawali ją za najważniejszy z cudów świata.
Została zbudowana na rozkaz faraona z IV dynastii – Chufu (Cheops), syna Snofru i królowej Hetepheres. Pierwotnie miała 146 m wysokości (dziś 137 m), długość boków podstawy wynosiła 230 m (dziś 227 m), a kąt nachylenia ścian 51° i 50’. Wykonano ją z kamienia z Mokattamu i płaskowyżu Giza.
Bloki kamienne dawniej przykrywała licówka z gładzonego wapienia i granitu. Pozostałości podobnej można oglądać pod wierzchołkiem piramidy Chefrena i u podstawy Wielkiej Piramidy. Odbijające się w wypolerowanych płytach promienie słońca wywoływały niezwykły efekt wizualny. Piramida świeciła jak pochodnia. W średniowieczu okładzina została zdarta, m.in. przez Arabów budujących Kair. Odsłoniło to konstrukcję wewnętrzną, składającą się z niezliczonej ilości kamiennych stopni o wysokości ok. 1,5 m.
Wejście do wnętrza znajduje się po północnej stronie, na wysokości szóstej warstwy kamienia. Pierwotny otwór wejściowy był nieco powyżej tego miejsca (20 m ponad poziomem terenu). Obecnie używane wejście zostało wykute na rozkaz kalifa al Ma’muna, syna słynnego Haruna ar-Raszida, który miał nadzieję, że w środku znajdzie skarby. Później przesłonięto je kamienną płytą. Najpierw schodzi się długim, niskim korytarzem aż do rozwidlenia. Jedna odnoga prowadzi do podziemnej komory (nieudostępnionej zwiedzającym), druga natomiast, o wysokości 1,6 m, wiedzie lekko pod górę (korytarz wstępujący). Po 36 m dociera się do wysokiego (1,75 m) poziomego korytarza o długości 35 m i nim do komory, niesłusznie zwanej Komorą Królowej. Jest ona tylko częściowo ukończona, a jej szyb wentylacyjny biegnie w kierunku gwiazdy Syriusz. Gdzieś w tym szybie podobno jest tzw. Komora Tajemnic, o której milczą poważni uczeni. Zazwyczaj większość zwiedzających podąża ku Wielkiej Galerii (47 m długości i 8,5 ma szerokości), ostatnim po zmianie planów budowy korytarzu przed komorą grobową dla króla. Ponad Galerią wznosi się tzw. fałszywe sklepienie, składające się z nasuwających się coraz bardziej poziomych płyt. Poniżej drewnianego podestu jest kamienna rampa do transportu sarkofagu. U góry ściany szczytowej najwyższego końca galerii widać otwór wiodący do najniższej z pięciu komór odciążających, które zbudowano z 43 granitowych monolitów o wadze 40-70 t każdy. Znaleziono tu graffiti wymieniające imię Chufu, wykonane czerwonym tuszem przez jednego ze starożytnych budowniczych.
Z Wielkiej Galerii przez niski przedsionek wchodzi się do właściwej komory grobowej, zwanej Komorą Króla (5,2 m na 10,8 m i 5,8 m wysokości). Ściany, pułap i posadzkę wykonano ze wspaniale obrobionego i wypolerowanego czerwonego granitu. Sufit tworzy dziewięć monolitowych płyt o wadze 50 t każda (niektóre popękały). W zachodniej części stoi rozbity sarkofag bez pokrywy -wstawiono go przed położeniem stropu. Z komnaty wybiegają ślepo zakończone tzw. kanały wentylacyjne skierowane ku Alfa Draconis i gwieździe w Pasie Oriona. Piramidę splądrowano prawdopodobnie jeszcze w Pierwszym Okresie Przejściowym. Wewnątrz jest gorąco i duszno. Nie ma możliwości dostać się opadającym korytarzem (ok. 100 m) do Niedokończonej Komory, wyciętej w litej skale podłoża pod piramidą.
W pobliżu Wielkiej Piramidy stoją trzy piramidki satelitarne, zwane też piramidami królowych, do których przylegają niewielkie kaplice. Wysunięta najdalej na północ należała do pierwszej żony i siostry faraona – Meretites, środkowa być może do matki Dżedefre (Redżedefa), następcy Chufu, a południowa do Henutsen, matki Chafre. Niedawno między Wielką Piramidą a pozostałymi odkryto pozostałości zniszczonej czwartej piramidy satelitarnej z piramidionem. Na północny wschód od piramidy Meretites Amerykanin George Reisner znalazł przypadkowo w 1925 r. szyb grobowy z sarkofagiem królowej Hetepheres, matki Chufu, której grób przy piramidzie męża, Snofru, splądrowano jeszcze za życia jej syna -kazał on przenieść zachowane przedmioty w pobliże swojej piramidy Odkryte dary grobowe (meble, biżuteria) przechowuje Muzeum Kairskie. W okolicy piramid królowych można zobaczyć również grobowce dostojników, jak Kara i jego syna Idu, czy syna Chufu o imieniu Chaef-Chufu, żony Chafre i jednocześnie córki Hetepheres -Meresanch. Na zachód i południe od piramidy widać liczne mastaby oraz grobowce z czasów IV i V dynastii.
Na południe od Wielkiej Piramidy, w beżowym pawilonie koło skupiska mastab mieści się Muzeum Łodzi, gdzie wystawiono odnalezioną barkę słoneczną. W XIX w. w pobliżu zabytku odkryto trzy podziemne komory z łodziami kultowymi, w których według egipskich wierzeń dusza faraona-boga wraz z Amonem-Re odbywała podróż w zaświaty. W 1954 r. wydobyto cedrowe deski (1200 kawałków drewna), z jakich przez 14 lat Hagg Ahmed Jusuf składał łódź połączoną linami i drewnianymi kołkami. Nie wiadomo, czy to była prawdziwa łódź (brak żagla), czy jedynie barka kultowa.
Z dolnej świątyni grobowej piramidy, mieszczącej się pod budynkami wsi Nazlat as-Samman (dziś część Kairu), już w okresie Średniego Państwa pozostały tylko ruiny. Świątynia grobowa stała na wschód od piramidy. Obecnie pozostały po niej jedynie fundamenty i resztki bazaltowej posadzki dziedzińca. Po południowej stronie piramidy widać odrestaurowany portyk rodzinnego grobu Szeszemnefera (kon. V/pocz. VI dynastii).
Chufu – Cheops
Niewiele wiadomo o twórcy największej piramidy, synu Snofru i Hetepheres. O władcy i jego długim panowaniu krążyły sprzeczne opinie, które podaje nie zawsze wiarygodny Herodot. Według niego był to znienawidzony tyran, batem zapędzający robotników do pracy przy piramidzie. Grek pisał o nieludzkim trudzie 100 tys. mężczyzn, którzy przez 20 lat przetransportowali 2,3 min kamiennych bloków. Współcześni naukowcy całkowicie odrzucili tę opowieść, a podczas badań archeologicznych ustalono, że przy budowie brało udział nie więcej niż ok. 2 tys. wykwalifikowanych rzemieślników i kilka tysięcy sezonowych robotników, powoływanych do pracy w czasie wylewu Nilu. Inni traktowali imię faraona jako potężne zaklęcie i ryli je na skarabeuszach i amuletach. Kult faraona, trwający wiele lat po jego śmierci, świadczy dobitnie o jego wielkości. Przekazał też swemu spadkobiercy państwo na tyle silne, że ten mógł wznieść piramidę niemal równie wielką jak jego poprzednik.